zeevogels in de Noordzee

Zeevogels in de Noordzee

Jan van Genten

Als wij met onze boot vijftien tot twintig kilometer uit de Nederlandse kust varen, komen we geregeld jan van genten tegen. Vaak zijn dit solistische dieren. Ze zijn makkelijk te herkennen aan hun specifieke vluchtstijl. Ze maken krachtige vleugelslagen en glijden elegant op hun stijf gehouden vleugels. Bovendien is het de vogel met de grootste spanwijdte voor de Nederlandse kust. De doorsnee van vleugeltip naar vleugeltip kan 1 meter 80 bedragen.

Duikende jan-van-genten

Op zee zijn het solitaire vogels. In de broedtijd nestelen ze hutje-mutje op elkaar in grote koloniën. De jan-van-gent, met zijn opvallende okergele kop, prachtige  blauwe ogen en belijning rondom de snavel, is de grootste zeevogel die op de Noordzee voorkomt.

In de periode februari tot en met augustus is het zomaar mogelijk dat een Jan van Gent voor de Nederlandse kust foerageert met als vertrekpunt de Bass Rock, de grootste broedkolonie ter wereld aan de andere kant van de Noordzee. Deze kale rots voor de Schotse kust is in deze periode de nestplaats voor ruim 150.000 Jan van Genten.

Poedersuiker

Vanaf de kust ziet de Bass Rock eruit alsof ze met poeder besuikerd is. Zelfs als de laatste vogels de rots eind oktober verlaten behoudt de Bass Rock nog even een witte aanblik: de duizenden jan-van-genten hebben een dikke laag guano (vogelpoep) achtergelaten, die pas na vele regenbuien zal slijten.

Jan van Genten zijn aangepast aan het leven in zee. De grote vogels kunnen als geen ander vissen. Met spectaculaire duikvluchten jagen ze hun voedsel bij elkaar. Een Jan van Gent kan zich vanaf dertig meter loodrecht naar beneden storten. Als een dartpijltje doorboort hij de waterspiegel. Daarbij kan hij duiksnelheden van 95 kilometer per uur bereiken. Ook onderwater kan hij handig manoeuvreren, daarbij gebruikt hij zijn vleugels om te sturen en snelheid te houden.

Jan van Genten kunnen een leeftijd van vijfendertig jaar bereiken.

zeevogels in de Noordzee

Papegaaiduikers

Dit is veruit de kleurrijkste vogel van de Noordzee. En dan hebben we het niet alleen over het uiterlijk van de papegaaiduiker. Natuurlijk, de prachtige snavel die in paartijd van oranje-rood naar blauw kleurt is prachtig. Maar het is vooral het karakter van deze zeevogel wat hem geliefd maakt.

Papegaaiduikers langs de kust, Noordzee, Schotland

Vier papegaaiduikers langs de Schotse Noordzee-kust

Papegaaiduikers zijn duidelijk gemaakt voor een leven op zee. Op het land hebben ze een waggelende tred. Deze clowneske vogels duikelen soms van de steile rotsen of zandhellingen als ze willen landen. Hun komische voorkomen wordt versterkt door de blauwgrijze driehoekige vlek rond het oog.

Ze zijn onhandig op het land, maar vliegensvlug in de lucht en minstens zo snel onderwater. Papegaaiduikers zijn ontzettend nieuwsgierig en zien niet zo snel gevaar. Als je rustig gaat zitten, naderen ze je soms tot op een meter.

Nestelen in burchten

In de periode maart en april keren de papegaaiduikers massaal terug naar hun kolonies, begin augustus keren ze terug naar zee. In deze periode worden de eieren gelegd en uitgebroed. Deze alkachtige kiest een bijzondere broedplaats. Een papegaaiduiker maakt geen nest. Ze nestelen in burchten onder de grond. De keuze valt op grasland met uitzicht op zee. Met hun scherpe klauwen en bontgekleurde bek kunnen ze tunnels graven of een konijnenhol aanpassen. Pas als de jongen volgroeit zijn verlaten ze de burcht.

Melvin Redeker natuurfotograaf

Als je papegaaiduikers wilt zien moet je een beetje geluk hebben. Soms kun je de hellingen bij een kolonie massaal bevolkt aantreffen. Andere dagen is er geen papegaaiduiker te bekennen. Op zo’n dag besloten wij op een prachtige landpunt op Hermaness op de Shetland eilanden van onze lunch te genieten. Ineens kwamen de papegaaiduikers met zijn allen terug van zee. Wij genoten van dit uitzicht en tot onze verbazing landen er een aantal vogels vlak voor onze voeten.

Als een grote jager of een grote mantelmeeuw op zoek naar een lekkere prooi over scheert, zijn papegaaiduikers snel gealarmeerd en verdwijnen ze massaal van de rotsen. Ze zoeken liever een veilig heenkomen op zee, waar ze makkelijker uit de voeten (lees zwemvliezen) kunnen.

Papegaaiduikers leven op een dieet van zandspiering. Het slagen van het broedsel is sterk afhankelijk van de aanwezigheid van dit voedsel in de nabije omgeving van de broedkolonie.

Noordse stormvogels

Een onverwachte kennismaking met een stormvogel vergeet je niet snel. Stormvogels hebben de beste afweer die je maar kan wensen: ze hebben twee speciale tunnels op hun snavel waarmee zee een vies goedje kunnen uitspugen.

Zelfs de kleinste kuikens hebben dit afweermechanisme al. Het is de enige manier waarop ze zich kunnen verweren als er bij hun rotsige broedplaats gevaar dreigt. Melvin maakte al eens kennis met dit stinkende goedje (maagolie). Na een urenlange fotografiesessie zag hij een stormvogeljong over het hoofd, dat goed verstopt in een spelonk lag.  Het pluizige kuiken verzamelde al zijn woestheid en kotste een stinkende vettige substantie over Melvin. Zelfs na diverse wasbeurten is Melvins jas nooit meer helemaal schoon geworden.

stormvogel in vlucht

Tegen roofvogels is het de ideale afweer. Het goedje in het kots van een stormvogel maakt het verenpak van een roofvogel minder bestand tegen water en dat gaat ten koste van het drijfvermogen. Het is een efficiënt afschrikmiddel, want een belager die deze kots op zijn verendek krijgt kan nauwelijks nog  vliegen.

Over het water scheren

Stormvogels vliegen vaak net boven het water. Op stijve vleugels raken ze al scherend net de golven niet. Als we in de kajak op zee peddelen, scheren ze vaak vlak langs de boot. Stormvogels kunnen lange tijd over het water scheren, zonder een vleugelslag te maken. Ze kunnen tot tien meter diepte duiken, om bijvoorbeeld op pijlstaarstinkvissen te jagen. Stormvogels eten bijna alles wat aan het wateroppervlakte drijft. Zo voeden ze zich met kadavers van zeevogels, maar ook drijvend plastic gaat naar binnen.

Stormvogels zijn een graadmeter voor het plasticprobleem in onze zee. 98% van de door IMARES op Texel onderzochte kadavers van stormvogels heeft plastic in de maag, gemiddeld 32 stukjes per dier (Bron: ecomare.nl).

Bejaard

De stormvogel is familie van de albatros. Stormvogels kunnen heel oud worden, sommige vogels bereiken een leeftijd van meer dan vijftig (!) jaar. Ze beginnen pas met broeden vanaf achtjarige leeftijd. In de broedperiode nestelen ze op kliffen. Stormvogels vormen paren voor het leven.

Stormvogels leven buiten het broedseizoen op volle zee en vertonen zich niet snel bij de Nederlandse kust. In het najaar verblijven rond de 100.000 Noordse stormvogels in het Nederlandse deel van de Noordzee.